Spis treści
Wiedza od ekspertów - Narzędzia tokarskie
Zasadniczo wyróżniamy dwie metody pracy przy tokarce: toczenie wzdłużne i poprzeczne.
W przypadku tej metody włókna drzewne przebiegają równolegle do osi wrzeciona. Przedmiot obrabiany mocowany jest przy pomocy zabieraka czteroostrzowego i kła obrotowego lub uchwytu tokarskiego. Długi przedmiot zamocowany uchwytem również można podeprzeć kłem obrotowym. W ten sposób wykonuje się m.in. nogi stołowe, słupy schodowe, uchwyty do narzędzi, wazony lub kubki.
Narzędzia:
- Noże do toczenia wstępnego
Nóż do toczenia wstępnego potrzebny jest zwykle do zaokrąglania kanciastych przedmiotów obrabianych lub usuwania zbędnego materiału.
- Noże do toczenia wzdłużnego
Nóż do toczenia wzdłużnego to uniwersalne narzędzie. Używa się go do tworzenia profili, zagłębień, rowków w kształcie litery V oraz wybrzuszeń. Umożliwia osiągnięcie dużej gładkości powierzchni.
- Noże do wykańczania
W przeciwieństwie do noży do toczenia wzdłużnego noże do wykańczania mają mniej głęboko wcięty profil, a tym samym więcej materiału pod ostrzem. Z tego względu można bez problemu wyposażyć je w drugą fazę i tworzyć dzięki temu bardzo wąskie zagłębienia.
- Przecinaki
Nadają się do wygładzania prostych, wypukłych, wklęsłych i lekko wyprofilowanych powierzchni oraz wykonywania wąskich profili i nacięć.
- Obcinaki
Obcinaki, jak sama nazwa wskazuje, służą do oddzielania (obcinania) przedmiotu obrabianego od obszaru mocowania. Ważnym obszarem ich zastosowania jest także obróbka podcięć drewna o przekroju poprzecznym podczas toczenia wzdłużnego i wycinanie rowków.
- Haki
Hak to wszechstronne narzędzie do usuwania materiału z wnętrza obrabianego przedmiotu. Dzięki skomplikowanej geometrii ostrza nadaje się zarówno do zgrubnego usuwania materiału, jak i do wygładzania drewna o przekroju poprzecznym.
- Noże z ostrzem pierścieniowym
Podobnie jak wybierak, nóż z ostrzem pierścieniowym służy do obróbki drewna o przekroju poprzecznym podczas toczenia kubków czy waz. Przy odpowiednim zastosowaniu możliwe jest osiągnięcie gładkich powierzchni.
Włókna drzewne przebiegają prostopadle do osi wrzeciona. W związku z tym drewno trzeba obrobić poprzecznie dwa razy na obrót. Przedmioty obrabiane poprzecznie można zamocować przy pomocy chwytu tokarskiego, tarcz zabierakowych lub zabieraka śrubowego. Rzadko podpiera się je konikiem tokarskim, gdyż konik przeszkadzałby podczas obróbki, a większość krótkich elementów nie wymaga podparcia. W przypadku ciężkich przedmiotów zaleca się jednak wsparcie konikiem na początku procesu toczenia. W ten sposób wykonuje się m.in. misy, pojemniki oraz talerze.
Narzędzia:
W porównaniu z narzędziami do toczenia wzdłużnego, narzędzia tokarskie do toczenia poprzecznego są nieco bardziej masywne, by wytrzymywały obciążenie powstające podczas obróbki.
- Noże do toczenia poprzecznego
Mają podobnie wszechstronne zastosowanie jak noże do toczenia wzdłużnego. Służą do obróbki powierzchni zewnętrznych i wewnętrznych mis i przedmiotów z wewnętrzną pustą przestrzenią.
- Skrobaki
Skrobaki zalecane są do wykańczania powierzchni, gdyż pozwalają osiągnąć wysoką gładkość. Nie jest to jednak ich jedyne przeznaczenie. Skrobak nadaje się także do tworzenia krawędzi profili. Niektórych narzędzi do toczenia poprzecznego można używać także do toczenia wzdłużnego i odwrotnie. Powinni robić to jednak tylko doświadczeni tokarze, gdyż najpierw należy poznać prawidłowe techniki toczenia. Niektóre narzędzia mają z kolei wyłącznie jedno, określone zastosowanie.
O przyjemności z toczenia decyduje jakość ostrza. Wybrane stale muszą być odporne na rozgrzewanie, by uniknąć rozżarzania się powierzchni roboczej podczas toczenia. HSS, z której wykonana jest większość naszych ostrzy, wytrzymują temperatury do 570°C i są wyjątkowo odporne na zużycie. Jeszcze twardsza i bardziej odporna na ścieranie jest otrzymywana metodą metalurgii proszków stal PRO PM. Istotna jest także odporność na drgania. Mocne uchwyty z elastycznego drewna tłumią wibracje, co pozwala otrzymać lepsze wyniki.
Narzędzia tokarskie są zwykle wykonane z bardzo twardych i odpornych na zużycie stali HSS lub PM. Ostrzenie ich na zwykłej osełce kamiennej wymaga bardzo dużego nakładu pracy. Zalecamy raczej użycie diamentowego kamienia do ostrzenia marki DMT lub ostrzarki marki Tormek, ProEdge lub Creusen. Dzięki specjalnym prowadnicom przyśpieszają one proces ostrzenia i pozwalają odtworzyć nawet skomplikowaną geometrię ostrza. Po ostrzeniu należy ręcznie obciągnąć powstały w wyniku tego procesu grat za pomocą kamienia do ostrzenia typu multiform lub na profilowanej polerce skórzanej, podobnie jak w przypadku żłobaków.